Follow Us

Facebook Twitter Youtube

  • मुख्यपृष्ठ
  • समाचार
  • देश
    • प्रदेश १
    • प्रदेश २
    • प्रदेश ३
    • प्रदेश ४
    • प्रदेश ५
    • प्रदेश ६
    • प्रदेश ७
  • मनोरञ्जन
  • सूचना–प्रविधि
  • आर्थिक
  • प्रवास
  • खेल
  • बिचार
  • फोटो फिचर
Menu
  • मुख्यपृष्ठ
  • समाचार
  • देश
    • प्रदेश १
    • प्रदेश २
    • प्रदेश ३
    • प्रदेश ४
    • प्रदेश ५
    • प्रदेश ६
    • प्रदेश ७
  • मनोरञ्जन
  • सूचना–प्रविधि
  • आर्थिक
  • प्रवास
  • खेल
  • बिचार
  • फोटो फिचर

लकडाउनमा आत्महत्या : समाजशास्त्रीय अध्ययनले के भन्छ ?

  • प्रकाशित मितिः ३० श्रावण २०७७, शुक्रबार १७:३०
  • लेखकः जननिगरानी

ललितपुरको इमाडोलमा बसोबास गर्ने एक इन्जिनियरले यही लकडाउनको अवधिमा जेठ महिनामा आत्महत्या गरे । आर्थिक हैसियत राम्रो भएका उनले आत्महत्या गर्नुपूर्व आफ्नो तिरोतारोबाँकी रहेका जति सबैको नाममा चेक काटेर आफूले प्राण त्यागेको अध्ययनमा पत्ता लाग्यो । तर उनको आत्महत्या किन भयो ? भन्ने विषयमा समाजशास्त्रीय अध्ययन भइरहेको त्रिवि समाजशास्त्र केन्द्रीय विभागका प्राध्यापकहरू बताउँछन् ।

यो समयमा भारतमा त ठूला सेलिब्रेटीले समेत आत्महत्याको बाटो रोजेको पाइन्छ । नेपालमा समेत धेरै यस्ता मुद्दाहरू छन् जुन मध्यम र उच्च आर्थिक हैसियत भएकाले पनि आत्महत्याको बाटो रोजेका छन् ।

आत्महत्याको सामाजशास्त्रीय कारण खोज्दै जाने हो भने आर्थिक अभाव मात्रै यसको कारण होइन । मान्छेको सोचाइ, आफ्नो कुरा लामो समयसम्म मनमा नै दबाउनुपर्ने बाध्यता र पुरानो परिवेशलाई नयाँमा ढाल्न नसक्नु पनि मुख्य कारण रहेको विभिन्न अध्ययनमा देखाएको छ ।

२०७६ चैत ११ गतेदेखि नेपालमा कोरोनाको प्रसार रोक्न गरिएको लकडाउनका कारण चार महिनासम्म धेरैजना घरभित्रै समय बिताउन बाध्य भए । यो कडा लकडाउनमा नागरिकको स्वास्थ्यकै लागि भए पनि यसले अर्काे साइड इफेक्ट गरेको तर्फ भने कसैले सोचेन । इमाडोलमा आत्महत्या गरेका इन्जिनियर मासिक ६० हजार रुपैयाँभन्दा धेरै कमाउँथे । उनको जीवनशैली उच्च स्तरकै थियो । तर उनलाई आत्महत्या गर्न केले बाध्य गरायो ? आत्महत्याको समाजशास्त्रीय अध्ययनको विषयमा नेपालमा हालसम्म अध्ययन नभएको बताउँछन् त्रिचन्द्र क्याम्पसका समाजशास्त्र विभाग प्रमुख सहप्राध्यापक डा. टीकाराम गौतम । तर जापानको होक्काइडो विश्वविद्यालयको स्कुल अफ हेल्थ साइन्सकी स्नातक विद्यार्थी कृतिका पौडेल र अस्ट्रेलियाका ला टोर्ब विश्वविद्यालयको बायोलोजी डिपार्टमेन्टका विद्यार्थी प्रमोद सुवेदीले यस विषयमा अध्ययन गरेर प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेका छन् ।

विभिन्न तथ्यांक अनुसार लकडाउन सुरु भएपछि साउनको मध्यसम्म मात्रै १५ जनाबढीले आत्महत्या गरिसकेका छन् । तथ्यांक अनुसार कोभिड सुरु भइसकेपछि दैनिक १८ जनाले आत्महत्या गर्ने गरेका छन् । यसको कारणका बारेमा समाजशास्त्र, मानवशास्त्र र मनोविज्ञानले छुट्टाछुट्टै कोणबाट व्याख्या गर्ने गर्छ ।

घरबन्दीको समयअघिको सामाजिक परिवेशमा हुर्किएको मान्छेले घरबन्दीमा नयाँ परिवेश अनुकूल आफूलाई ढाल्न नसक्दा जीवनको अर्थ नबुझेर पनि आत्महत्या गर्ने गरेको डा. गौतम बताउँछन् । उनी मान्छेले पहिलेको परिवेश र साथीभाइसँग आफ्नो अनुभव सेयर गर्न नपाउँदा जीवनको अर्थ देख्न छाड्छ भन्ने समाजशास्त्रीय मान्यता रहेको उनी बताउँछन् । समाजशास्त्रीय मान्यता अन्तर्गत् पनि आर्थिक, मानसिक, पारिवारिक जस्ता विविध पक्षलाई व्याख्या गर्ने गरिन्छ ।

पौडेल र सुवेदीले नेपालमा लकडाउनको समयमा भएको आत्महत्याको विषयमा असारको तेस्रो साता अध्ययन प्रतिवेदन प्रकाशित गरेका थिए ।

सो रिपोर्ट अनुसार व्यापार र पर्यटन, कृषिमा परेको असर, शिक्षामा परेको असर, सञ्चार सम्पर्कमा भएको असर र कमजोर मानसिकताका कारण यो समयमा धेरैले आत्महत्या गरेको पाइएको छ ।

नेपालमा कोभिड सुरु भएसँगै पर्यटन क्षेत्रका दुई तिहाइभन्दा धेरैको जागिर गएको छ । त्यस्तै, व्यापार व्यवसायमा पनि ठूलो ह्रास आएको छ । तर यो अवस्था कहिलेसम्म लम्बिन्छ भन्ने यकिन छैन । त्यसैले पनि यो क्षेत्रका मान्छेले समेत आत्महत्याको बाटो अपनाउने गरेको अध्ययनले देखाएको छ ।

नेपालको आर्थिक सर्वेक्षण अनुसार २५ प्रतिशत नागरिक गरिबीको रेखामुनि छन् । त्यही गरिबीको रेखामुनि रहेका नागरिकको रोजगारी समेत गुमेपछि भोलिको भयावह सम्झिएर पनि आत्महत्या गरेको देखिन्छ । यी सबै सामाजिक कारणहरू हुन् ।

बन्दाबन्दी, कर्फ्यू, सेल्फ आइसोलेसन, सामाजिक दुरी र क्वारेन्टिन सम्बन्धी व्यवस्थाले नेपालीको समग्र शारीरिक, मानसिक, आध्यात्मिक र सामाजिक सोचाइमा परिवर्तन गरेको छ ।

लकडाउनको सुरूवातसँगै सरकारले सबै सिनेमा हल, जिम, स्वास्थ्य क्लब र संग्रहालय जस्ता मनोरञ्जनका केन्द्रहरू बन्द ग¥यो । मनको भारी बिसाउने आध्यात्मिक केन्द्रहरू मन्दिर, गुम्बा, चर्च र मस्जिदलगायत पनि बन्द भए । छिमेकीसँग कुरा गरेर हलुका हुने मनको भाव बिसाउने छिमेकी पनि घरभित्रै थुनिए । लामो समयको घर बसाइका कारण घरपरिवारसँग पनि सामान्य मनमुटाव सुरु भयो । यसले गर्दा आफ्नो योजना र अनुभव सुनाउने ठाउँ नभएर पनि मान्छेले आत्महत्याको बाटो रोजेको हुनसक्ने बताउँछन् सहप्राध्यापक डा. गौतम ।

बन्दाबन्दीको समयमा घरभित्र बस्दा उसले सुनेको मृत्यु र संक्रमणको जोखिमका कारण पनि नेपालीहरुमा डर, चिन्ता र अनिश्चितता पैदा हुने गरेको सो रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

लकडाउनको समयमा भएको आर्थिक मन्दीले धेरै परिवारहरूमा आर्थिक दबाब सिर्जना गरेको छ । जसले अस्वस्थ संघर्ष, परिवार विच्छेद, दुरुपयोग, उदासीनता र घरेलु हिंसा बढाउन उत्प्रेरित गरेको समाजशास्त्रीय अध्ययनले देखाएको छ ।

वर्तमान महामारी र भविष्यमा हुने आपतकालीन समस्याहरूको सामना गर्न सरकारले पर्याप्त स्वास्थ्य उपकरण र दक्ष जनशक्ति थप गर्नुपर्ने सुझाव अध्ययनको छ ।

अर्काेतर्फ कोरोनाको बढी त्रासका कारण पनि धेरैले आत्महत्या गरेका छन् । नियमित आउने नकारात्मक समाचारले मान्छे त्रसित हुने र सम्भावित चुनौती सामना गर्न सक्दिन भन्ने कमजोर मानसिकताले पनि आत्महत्या दर बढिरहेको छ ।

त्यसैले सरकारले स्वास्थ्य सेवाको कार्यशक्तिलाई सुदृढ गर्दै, टोलटोलमा अनिवार्य स्वास्थ्य शिक्षा र प्रशिक्षण सञ्चालन गर्दै, विद्यमान स्वास्थ्य जनशक्तिको बुद्धिले उपयोग गर्दै, स्वास्थ्य अनुसन्धानको दायरामा लगानी बढाउने र सुसज्जित प्रयोगशालाहरूको स्थापना गरेर अहिलेको समस्या समाधानसँगै भविष्यमा हुनसक्ने समस्यालाई समेत समाधान गर्ने तर्फ ध्यान दिनुपर्ने सुझाव सो प्रतिवेदनमा छ ।

सेयर गर्नुहोसः

Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on pinterest
Share on tumblr
Share on whatsapp
Share on email

प्रतिक्रिया

अन्य समाचारहरु

कसैको स्वार्थका निम्ति सरकार परिवर्तन हुँदैनः मन्त्री गुरुङ

सामाजिक दूरी कायम गर्दै कालीगण्डकी स्नान

नयाँ नक्साबारे भारतीय विदेश सचिवसँग कुराकानी हुने

ताजा समाचार​

कसैको स्वार्थका निम्ति सरकार परिवर्तन हुँदैनः मन्त्री गुरुङ

सामाजिक दूरी कायम गर्दै कालीगण्डकी स्नान

नयाँ नक्साबारे भारतीय विदेश सचिवसँग कुराकानी हुने

चर्चित फुटबलर म्याराडोनाको निधन

 सर्बाधिकार सुरक्षित jananigrani.com  अनलाईन पत्रिका Designed By: Hari Karki